Çok kısaca özetleyecek olursak; Ay yörünge hareketini yaparken Dünya ve Güneş’in arasına girdiği zaman Güneş’in bir kısmını veya tamamını örtmesi olayına Güneş Tutulması denir. Böylece Ay, Dünya’yla Güneş’in arasına girerek ışığı keser ve Ay’ın gölgesi dünyaya düşer.
Güneş tutulmasının gerçekleşmesi için öncelikle Ay’ın Yeniay evresinde olması ve Ay’ın yörünge düzleminin Dünya’nın Güneş çevresindeki yörünge düzlemi ile çakışması gerekiyor.
Her yıl en az 2 defa, en çok da 5 defa güneş tutulması olayı yaşanır. Fakat tam güneş tutulması en fazla 2 kere gerçekleşir. Ayrıca Güneş tutulması Dünya’da dar bir koridor izlediği için, herhangi bir bölgede güneş tutulması çok ender rastlanan bir olaydır.
Güneş tutulmasını çıplak gözle izlemek göz sağlığını bozar. Fakat eğer tam güneş tutulması yaşanıyorsa, bunu çıplak gözle izlemenin sakıncası yoktur.
Ülkemizde en erken Güneş tutulması tarihi 21 Haziran 2020. Bu tutulmanın şekli Halkalı Güneş Tutulması olacaktır. Son olarak, Güneş tutulması ve deprem arasında herhangi bir ilişki olmadığını, yani Güneş tutulmasının deprem olacağına işaret etmediğini belirtelim.
Aşağıdaki videoda Ay’ın Güneş ile Dünya arasına girmesi canlı canlı gösteriliyor. Sadece 18 saniye sürüyor. Kesinlikle izlemenizi tavsiye ediyoruz.
Güneş Tutulması Türleri:
Tam Güneş Tutulması: Ay’ın Güneş’i Dünya’dan disk halinde görünen ışıkyuvarını tümüyle örtmesi ile oluşur. Güneş’in çok parlak olan ışıkyuvarı Ay’ın karanlık gölgesi ile örtülür ve Güneş’in ışıkyuvarından çok daha soluk olan Güneş tacı çıplak gözle görülebilir hale gelir. Tutulmaya ancak tam tutulma zamanında güvenli olarak çıplak gözle bakılabilir. Bu sırada hava, parlak yıldızlar ve gezegenler gözle görülebilecek kadar kararır.
Tam tutulma, Dünya yüzeyindeki dar bir koridorda gözlenebilir.
Halkalı Güneş Tutulması: Ay’ın, Güneş’in önünden tam kavuşumlu geçişinde Güneş’i tam örtmediği zaman gözlemlenir. Ay’ın çapı, Güneş’in ışıkyuvarının çapının yaklaşık 400’de biridir. Ancak Ay’ın Dünya’ya uzaklığı, Güneş’in uzaklığının yine yaklaşık 400’de biridir. Bu yüzden Ay’ın Dünya’dan görünür büyüklüğü Güneş ile yaklaşık olarak aynıdır. Ancak gerek Dünya’nın Güneş çevresindeki, gerekse Ay’ın Dünya çevresindeki yörüngeleri tam daire olmadığından, Ay her tam kavuşumlu geçişte Güneş’i tam olarak örtmez. Bu durumda, Güneş diskinin Ay tarafından örtülmeyen kısmı, Dünya’dan halka şeklinde gözlemlenir.
Hibrit Güneş Tutulması: Tutulmanın Dünya yüzeyinin bazı bölgelerinde tam, bazı bölgelerinde halkalı olarak gözlenmesi demektir. Hibrit tutulmalar ender olarak görülür.
Parçalı Güneş Tutulması: Ay’ın Güneş’i kısmen örtmesi sonucunda oluşur. Her tam ve halkalı tutulma, parçalı tutulma olarak başlar ve tam kavuşumdan sonra yine parçalı tutulma halinde devam eder ve biter. Tam tutulma sırasında, tutulmanın tam olarak gözlenebildiği Dünya yüzeyindeki dar koridorun dışındaki geniş alanlarda, tutulma parçalı tutulma olarak görülür.