Gezegen Olma Şartları
Bir gök cisminin gezegen olarak sınıflandırılması için üç koşulu sağlaması gerekir. Bunlar:
- Güneş etrafında bir yörüngede dolanması,
- Kendi yerçekiminin katı cisim kuvvetlerinin üstesinden gelmesine yetecek kadar kütleye sahip olması, böylece hidrostatik denge şeklini almış (neredeyse yuvarlak) olması ve
- Yörüngesinin etrafındaki çevreyi temizlemiş olması.
Güneş etrafında yörüngede dolaşma
Bir gök cisminin gezegen olarak kabul edilebilmesi için ilk koşul, Güneş etrafında bir yörüngede dolanmasıdır. Bu koşulu sağlayan gök cisimleri, Güneş’in çekim alanına hapsolmuş ve onun etrafında dönmektedir.
Küresel şekil
Bir gök cisminin gezegen olarak kabul edilebilmesi için ikinci koşul, kendi yerçekiminin katı cisim kuvvetlerinin üstesinden gelmesine yetecek kadar kütleye sahip olması ve böylece hidrostatik denge şeklini almış (neredeyse yuvarlak) olmasıdır. Bu koşulu sağlayan gök cisimleri, kendi yerçekimlerinin etkisiyle bir küre şeklini almıştır.
Yörünge çevresindeki çevreyi temizleme
Bir gök cisminin gezegen olarak kabul edilebilmesi için üçüncü koşul, yörüngesinin etrafındaki çevreyi temizlemiş olmasıdır. Bu koşulu sağlayan gök cisimleri, yörüngelerinde bulunan diğer cisimleri yerçekimsel etkileriyle yörüngeden uzaklaştırmıştır.
Geçmişte Plüton’un gezegen statüsü kaldırıldı
Güneş sistemimizdeki gezegenler, bu üç koşulu sağladıkları için gezegen olarak sınıflandırılmaktadır. Ancak, 2006 yılında Uluslararası Astronomi Birliği (IAU), Plüton’un bu koşulları sağlamadığı gerekçesiyle gezegen statüsünü düşürdü. IAU, Plüton’u “cüce gezegen” olarak sınıflandırdı.
Cüce gezegen
IAU, cüce gezegenleri şu şekilde tanımlamaktadır:
- Güneş etrafında bir yörüngede dolanan,
- Kendi yerçekiminin katı cisim kuvvetlerinin üstesinden gelmesine yetecek kadar kütleye sahip, böylece hidrostatik denge şeklini almış (neredeyse yuvarlak) gök cisimleridir. Ancak, yörüngelerinin etrafındaki çevreyi temizlememişlerdir.
Plüton’un yanı sıra, Eris, Ceres, Makemake ve Haumea da cüce gezegen olarak sınıflandırılmaktadır.
Gezegen olma kriterlerinin tartışmalı olması
Gezegen olma kriterlerinin tartışmalı olduğu konusunda bilim dünyasında bir fikir birliği yoktur. Bazı bilim insanları, bu kriterlerin katı olması gerektiğini ve Plüton’un hala bir gezegen olduğunu savunmaktadır. Diğer bilim insanları ise, bu kriterlerin daha esnek olması gerektiğini ve Plüton’un cüce gezegen olarak sınıflandırılmasının doğru olduğunu savunmaktadır.
Gezegen olma kriterlerinin geleceği
Gezegen olma kriterlerinin gelecekte nasıl değişeceği henüz belli değildir. Ancak, astronomi alanındaki gelişmelerin bu kriterlerin yeniden değerlendirilmesine yol açması muhtemeldir.
Gezegen olma kriterlerinin etkileri
Gezegen olma kriterlerinin belirlenmesi, gök cisimlerinin sınıflandırılmasında önemli bir rol oynamaktadır. Bu kriterler, gök cisimlerinin oluşumu ve evrimi hakkındaki anlayışımızı da etkilemektedir.
Sonuç olarak, bir gök cisminin gezegen olarak sınıflandırılması için üç koşulu sağlaması gerekir. Bunlar: Güneş etrafında bir yörüngede dolaşması, kendi yerçekiminin katı cisim kuvvetlerinin üstesinden gelmesine yetecek kadar kütleye sahip olması ve yörünge çevresindeki çevreyi temizlemiş olmasıdır.
Bu kriterler, katı ya da esnek olsun, gök cisimlerinin sınıflandırılmasında önemli bir rol oynamaktadır. Bu kriterler, gök cisimlerinin oluşumu ve evrimi hakkındaki anlayışımızı da etkilemektedir.